Trong bối cảnh lạm phát, suy thoái và nhiều bất ổn vĩ mô, nhiều doanh nghiệp phải áp dụng chiến lược phù hợp thông qua việc cơ cấu lại hoạt động sản xuất, kinh doanh để tồn tại và phát triển. Theo đó, qua khảo sát cho thấy nhu cầu cắt giảm nhân sự được cho là khá phổ biến. Tuy nhiên, vẫn chưa nhiều doanh nghiệp quan tâm thực hiện nghiêm chỉnh các thủ tục theo quy định khi tiến hành cắt giảm. Thực trạng này đã khiến cho không ít doanh nghiệp gặp các rủi ro về pháp lý. Vậy trình tự, thủ tục để cắt giảm nhân sự một cách hợp pháp sẽ được tiến hành như thế nào?
Những trường hợp cho phép doanh nghiệp cắt giảm nhân sự là?
Bên cạnh các trường hợp mà doanh nghiệp được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn. Khi đứng trước những khó khăn khách quan như thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, địch họa hoặc di dời, thu hẹp sản xuất, kinh doanh theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế thì doanh nghiệp có quyền chấm dứt hợp đồng lao động trước hạn với nhiều người lao động.
Theo Bộ luật Lao động năm 2019, việc cắt giảm có thể chia thành các trường hợp:
(1) Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, địch họa hoặc di dời, thu hẹp sản xuất, kinh doanh theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà người sử dụng lao động đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng vẫn buộc phải giảm chỗ làm việc;
(2) Cho người lao động thôi việc khi:
- Thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế;
- Chia, tách, hợp nhất, sáp nhập; bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp; chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Trình tự, thủ tục cắt giảm nhân sự được tiến hành như thế nào?
Phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể, với lý do cắt giảm lao động khác nhau mà doanh nghiệp sẽ phải thực hiện các thủ tục phù hợp để chấm dứt hợp đồng với người lao động.
Trường hợp 1:
Trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, địch họa hoặc di dời, thu hẹp sản xuất, kinh doanh theo yêu cầu của cơ quan nhà nước.
Người sử dụng lao động phải thực hiện theo trình tự với các bước như sau:
Bước 1: Ban hành văn bản thông báo chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động.
Với thời hạn ra thông báo trước thời điểm chính thức chấm dứt hợp đồng cụ thể:
- Báo trước ít nhất 45 ngày với người lao động làm việc theo hợp đồng không xác định thời hạn;
- Báo trước ít nhất 30 ngày với người lao động làm việc theo hợp đồng có thời hạn từ 12 đến 36 tháng;
- Báo trước ít nhất 03 ngày làm việc với người lao động làm việc theo hợp đồng có thời hạn dưới 12 tháng.
Bước 2: Ban hành quyết định chấm dứt hợp đồng lao động và tiến hành chốt thời gian đóng và trả lại sổ bảo hiểm xã hội, chi trả lương, thưởng, trợ cấp và các khoản tiền khác liên quan đến quyền lợi của người lao động để thanh lý hợp đồng lao động khi đến thời điểm chấm dứt hợp đồng đã thông báo trước đó.
Trường hợp 2:
Trường hợp cho thôi việc khi thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế; hoặc khi chia, tách, hợp nhất, sáp nhập; bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp; chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Người sử dụng lao động phải thực hiện theo trình tự với các bước như sau:
Bước 1: Xây dựng phương án sử dụng lao động
Phương án sử dụng lao động phải có những nội dung chủ yếu theo quy định tại khoản 1 Điều 44 Bộ luật Lao động, cụ thể như sau:
- Số lượng và danh sách người lao động tiếp tục được sử dụng, người lao động được đào tạo lại để tiếp tục sử dụng, người lao động được chuyển sang làm việc không trọn thời gian;
- Số lượng và danh sách người lao động nghỉ hưu;
- Số lượng và danh sách người lao động phải chấm dứt hợp đồng lao động;
- Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động, người lao động và các bên liên quan trong việc thực hiện phương án sử dụng lao động;
- Biện pháp và nguồn tài chính bảo đảm thực hiện phương án.
Trong quá trình xây dựng phương án sử dụng lao động, người sử dụng lao động phải trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở (nếu có).
Bước 2: Tiến hành thông báo cho cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân liên quan.
Phương án sử dụng lao động phải được thông báo công khai cho người lao động biết trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày được thông qua.
Bước 3: Thực hiện phương án sử dụng lao động.
Việc cho thôi việc đối với người lao động theo phương án sử dụng lao động chỉ được tiến hành sau khi đã trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở đối với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở mà người lao động là thành viên và thông báo trước 30 ngày cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và cho người lao động.
Bước 4: Thanh lý hợp đồng lao động với người lao động thuộc diện cắt giảm nhân sự.
Người lao động được trả lương, trợ cấp mất việc, tiền phép năm chưa nghỉ hoặc chưa nghỉ hết cùng các khoản tiền khác liên quan đến quyền lợi của người lao động.
